به گزارش پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی نشست «درآمدی بر جنبش دانشجویی ایران معاصر» یکشنبه ۱۵ اسفندماه با ارائه محمد قربانی گلشن‌آباد، عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی برگزار شد.

وی در ابتدا با تبیین مفهوم "جنبش دانشجویی" گفت: درباره معنا و مضمون "جنبش دانشجویی" اختلاف نظرهایی درباره ماهیت "جنبشی" آن وجود دارد که به انواع نگاه ها و اقسام رویکردها، بر می‌گردد. آنچه که روشن است در دهه شصت میلادی اعتراضات و ‌حرکت‌‌های دانشجویی سراسر اروپا و آمریکا را در نوردید و کلمه "جنبش" از همان زمان برای این حرکات دانشجویی به کار برده شد. فارغ از آنچه که دهه شصت و هفتاد در غرب افتاد، بنده با استدلال هایی معتقد به "جنبشی" بودن حرکت ها و تحرکات دانشجویی در ایران اسلامی هستم و به عبارتی به "جنبش" دانشجویی ایران معاصر، به لحاظ جامعه شناختی، معتقدم.

قربانی ادامه داد: با تأسیس دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۳ و دانشگاه تبریز در سال ۱۳۱۸ و سایر دانشگاه ها در سنوات بعدی، دانشجویان شروع به تأسیس گروه‌های دانشجویی کردند که عمدتا بر سیاق و مدار مسائل صنفی بود و هنوز ماهیتی جنبشی نداشت و  یک دلیل اساسی این بود که عمده کسانی‌که وارد دانشگاه‌ها می‌شدند از طبقه اشراف، اعیان و آریستوکرات جامعه بودند ولیکن به مرور زمان دانشجویانی از طبقات میانی و متوسط وارد دانشگاه شده و به تبع آن فضای اجتماعی دانشگاهها متفاوت تر از گذشته شد.

وی اظهار داشت : در نهضت ملی شدن صنعت نفت می توان اولین تحرکات جدی و جریانساز دانشجویان را رهگیری کرد. چند ماه بعد از کودتای ۲۸ مرداد و در آذر ماه ۱۳۳۲ معلوم شد که "ریچارد نیکسون"، معاون وقت رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا به ایران سفر خواهد کرد. دانشجویان دانشگاه تهران در اعتراض به سفر نیکسون و همینطور ورود "دنیس رایت" کاردار سفارت بریتانیا، تجمع اعتراضی کرده و به دنبال آن دژخیمان رژیم منحوس پهلوی به تجمع دانشجویان یورش برده و سه نفر از آنها به نامهای "احمد قندچی"، "مصطفی بزرگ نیا" و "مهدی شریعت رضوی" را در کریدور دانشکده فنی دانشگاه تهران به شهادت رساندند. گزارش این واقعه را شهید دکتر مصطفی چمران با عنوان "سه قطره خون" ارائه کرده و مرحوم دکتر علی شریعتی نیز دست نوشته ای تحت عنوان "سه آذر اهورایی" در این باره دارد. بنابراین ۱۶ آذر۱۳۳۲، نشان و نماد مبارزه جنبش دانشجویی ایران با امپریالیسم بین‌الملل و به ویژه ایالات متحده آمریکاست و البته تمام ویژگیها، مختصات و مشخصات حرکت "جنبشی"، در این واقعه، قابل مشاهده و ارزیابی است. ۱۶ آذر ۱۳۳۲ تبدیل به نقطه عطف تاریخی برای جنبش دانشجویی ایران شد که هر سال توسط جریانها و تشکلهای دانشجویی گرامی داشته می شود.

قربانی بیان کرد: با شروع نهضت اسلامی حضرت امام خمینی (رحمه الله علیه)، در همان اوائل دهه چهل، دانشجویان به دیدار حضرت امام می روند و ایشان هم توصیه های مهم و راهبردی می کنند که نقشه راه مبارزه انقلابی دانشجویان مسلمان می شود. بنابراین دانشجویان از همان طلیعه و آغاز شروع نهضت اسلامی، میدان دار و پرچمدار مبارزه با رژیم ستمشاهی تحت زعامت و رهبری حضرت امام بودند. 

قربانی در ادامه به جریان شناسی جنبش دانشجویی پرداخت و گفت: جریان ها و گروه های متعدد و متنوعی در میان جنبش دانشجویی ایران وجود دارد که می توان در ساحت جریان شناختی، به سه دسته عمده اسلامگرایان، لیبرالها و چپ ها تقسیم کرد. آنچه که مسلم است بعد از شروع نهضت حضرت امام خمینی (ره) و به ویژه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران،جنبش دانشجویی ایران کاملا منطبق بر اهداف، منویات و آرمان های امامین انقلاب اسلامی پیش رفته و به تعبیری جنبش دانشجویی ایران، ذات و هویتی کاملا اسلامی و انقلابی دارد که در قالب تشکل های متعدد و متنوعی در حال فعالیت و کنشگری هستند از جمله سازمان بسیج دانشجویی، اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان، اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان مستقل، دفتر تحکیم وحدت، جنبش عدالتخواه دانشجویی و اتحادیه های دانشجویی که به صورت ویژه در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی، فعالیت می کنند.

وی در ادامه ضمن اشاره به تلاش جریان های ضدانقلاب جهت نفوذ به فضای دانشگاهی و محافل روشنفکری، گفت: در کنار جریان غالب اسلامی و انقلابی در فضای دانشگاهی؛ جریان های معارض، اپوزیسیون و ضد انقلاب هم در تلاش هستند که شاخه دانشجویی خود را در محیط دانشگاهی فعال کنند؛ مشابه آنچه که گروهک های چپ گرا انجام می دهند و یا لبیرالها. به عنوان مثال سازمان منافقین (سازمان مجاهدین خلق) به دنبال ایجاد کانون های شورشی است که تاکنون نتیجه ای نگرفته یا آنچه که شاخه دانشجویی برخی از گروهک های چپ مارکسیستی و سوسیالیستی تحرکات شوم و در عین حال نافرجامی جهت اسائه ادب به احکام نورانی اسلام از جمله حجاب انجام دادند.

قربانی تصریح کرد: لیبرالها و نولیبرالها نیز به دنبال فعالسازی شاخه دانشجویی خود از جمله شورای احیا، تادا، سازمان ادوار و ... هستند که نتیجه بخش نبوده ولیکن جریان روشنفکری غربگرا؛ پشتیبانی فکری، لجستیک معرفتی و در کنار آن دوپینگ رسانه ای آن را برعهده داشته و به همین دلیل در شبکه های اجتماعی و فضای مجازی، ضریبی چند برابری از تحرکات معدود آنها به مخاطب القا می شود.

وی با اشاره به راهبردهای ضد انقلاب در محیط دانشگاه گفت:شایسته است به چند راهبرد جریان معارض در فعالسازی شاخه دانشجویی خود اشاره مختصری داشته باشیم: 

یک؛کنش ها و واکنش های سیاسی را در زر ورقی از اقدامات و فعالیت های فرهنگی و اجتماعی می پیچند که طبعا با تاکتیک اغفال و نفوذ، راهبری کنند. بنابراین رصد وضعیت فرهنگی و اجتماعی فضای دانشگاهی، امری مهم، ضروری و حیاتی است. 

دو؛روش و متد جذب تشکیلاتی بر اصول هدونیسم (لذت گرایی) استوار کرده اند که با بهره برداری از اقتضائات جوانی، جذابیتهای صوری ایجاد نموده تا بتوانند نفرات بیشتری را جذب تشکلات کنند. راهکار مبارزه با آن، ایجاد فضای شاد و با نشاط مبتنی بر ارزشهای اسلامی و ایرانی در فضای دانشگاهی است.

سه؛تلاشی فوق العاده جهت ایجاد همبستگی با اعتراضات صنفی چه در داخل دانشگاه و چه در سطح جامعه دارند به عنوان مثال به دنبال هم افزایی با جامعه کارگری، زنان و یا حتی نهادهای مدنی فعال در حوزه محیط زیست و یا حتی مجامع و کانونهای خیریه هستند. روشن است راهکار خنثی سازی آن، توسعه و تسری فعالیت های جنبش دانشجویی اصیل ایران اسلامی، به حوزه های فرهنگی و اجتماعی و نیز اتصال و امتداد با نهادهای مدنی است که الحمدالله توجهی جدی در این حوزه از سوی تشکلهای دانشجویی، قابل مشاهده است. حضور موثر تشکلهای دانشجویان در پویش ملی " کمک مومنانه" و یا "اردوهای جهادی" دو مثال بارز از دهها فعالیت اثرگذار در این زمینه است که ضرورت دارد با حمایت بیشتر مسئولین  به لحاظ کمی و کیفی توسعه یابد.

چهار؛فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، محیطی مناسب جهت تحرکات جریان معارض ایجاد کرده و از آن به مثابه پایگاهی جهت شبهه افکنی، غوغاسالاری و شارلاتانیسم رسانه ای استفاده می کند. طبیعی است راهکار رفع و دفع آن، در کنار مدیریت فضای مجازی و جلوگیری از "رهاشدگی" و "ول بودن" فضای مجازی توسط دستگاهای مربوطه، نهادهای دولتی و حاکمیتی؛ کنش انقلابی، هم افزا و رویکرد تهاجمی به سازه های پوچ و پوشالی لیبرالیسم و سوسیالیسم توسط دانشجویان تشکیلاتی اهمیت فراوانی دارد. الحمدالله در این چند سال اخیر، الحق و الانصاف اقدامات فاخری در این زمینه شده ولیکن نباید به این میزان بسنده کرد و لازم است بیش از پیش، فعال باشیم.

بدیهی است جریان معارض،راهبردهای متنوع و متناسب با اقتضائات زمینه و زمانه ای را پیگیری می کند که به دلیل ضیق مجال به همین مقدار بسنده می شود.

عضوهیات علمی دانشگاه خوارزمی سپس وارد بحث آسیب شناسی شده و تاکید کرد: اگر با رویکرد آسیب شناسانه، تشکل های دانشجویی انقلابی را بررسی کنیم مهمترین آسیب به زعم حقیر، فقر تئوریک و یا فقر معرفتی است. بنابراین مهمترین اقدامی که متوجه و معطوف به تشکلهای دانشجویی است، استحکام مبانی معرفتی و تقویت قدرت تبیین و تحلیل است که این مسئله در طی دیدارهای تشکلهای دانشجویی با رهبر معظم انقلاب اسلامی، همواره مورد تاکید و تصریح ایشان بوده و علی الدوام به تحکیم مبانی معرفتی و تعمیق اندیشه ناب اسلامی و انقلابی توصیه مکرر و موکد داشته اند. حقیقت این است که تشکلهای دانشجویی ده ها برنامه کلان و مهم در این حوزه انجام داده و انجام می دهند از جمله "طرح ولایت" که حقیقتا یکی از فاخرترین برنامه های معرفتی است که یادگار مرحوم علامه مصباح یزدی (رحمه الله علیه) بوده و توسط بسیج دانشجویی برگزار می شود که توانسته دلها و ذهن های پاک و مطهر دانشجویان را با آموزه های اسلام ناب، سیراب کند.

با این وجود بخش قابل توجهی از برنامه های معرفتی، در چند سال گذشته به دلائلی کمرنگ شد از جمله به دلیل فراگیری کرونا و نیز عدم همراهی و همکاری دولت لیبرال تکنوکرات قبلی و مدیران منصوب آنها در دانشگاهها که اساسا و از بیخ و بن، به دنبال تضعیف فعالیت های تشکلهای دانشجویی ارزشی و انقلابی بودند و چه ظلم و جفایی بر آنها وارد کردند الله اعلم. 

وی اضافه کرد:الحمدالله با روی کارآمدن دولت انقلابی و انتصاب مدیران ارزشی، فرصت بی نظیری جهت رشد و اعتلا کمی و کیفی فعالیت جنبش دانشجویی ایجاد شده و نباید از این فرصت غفلت کرد. از این منظر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، اصلی ترین و مهمترین مجموعه ای است که به تحکیم و تعمیق مبانی دینی و معرفتی دانشجویان پرداخته و این هدف متعالی در اساسنامه  آن تصریح شده است.

قربانی ادامه داد: به زعم حقیر، پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی نهاد با ظرفیتهای خوبی که در این چند سال ساخته و اندوخته، می تواند مغز افزار، ملجا و پناه فکری و پایگاه تزریق، تحکیم و تقویت مبانی معرفتی دانشجویان و البته دانشگاهیان باشد که با شناخت اجمالی که بنده دارم الحمدالله محصولات محتوایی خوبی نیز تولید شده که جای تقدیر و تشکر دارد.

قربانی در پایان به جمع بندی مطالب خود پرداخت و تاکید کرد: اینکه رهبر حکیم انقلاب اسلامی در طول سال چندبار با دانشجویان و نخبگان جوان دیدار می کنند که یکی از مهمترین این دیدارها، ضیافت افطاری سالانه تشکلهای دانشجویی با معظم له است که دانشجویان تشکیلاتی با صراحت و شفافیت، مطالب خودشان را ارائه می کنند نشان از اعتقاد و اعتماد حضرت آقا به دانشجویان و به ویژه به تشکلهای دانشجویی دارد. 

قربانی ادامه داد: حقیقت این است مبتکر و مجری بسیاری از اقدامات جریان ساز کشور از جمله "اعتکاف"، "اردوهای جهادی"، "اردوهای آموزشی و تشکیلاتی"، "مطالبه گری از مسئولین"، "عدالتخواهی"، "هیات های دانشجویی"، "نشریات و مطبوعات دانشجویی" و ... محصول مجاهدت های دانشجویان تشکلهای انقلابی بوده و لازم است در این ایام و اعیاد مبارک  خدای قادر متعال را شاکر و قدردان باشیم که ایران اسلامی واجد صدها هزار جوان مومن انقلابی است که به دنبال تحقق ایران قوی و مقتدر در افق بیانیه گام دوم هستند، جوانانی که چمران، باکری، باقری، همت، زین الدین و ... امروز ایران اسلامی هستند.

لازم به ذکر است بعد از ارائه مطالب توسط محمد قربانی گلشن آباد، بر اساس آئین نامه برگزاری کرسی های ترویجی، دکتر نوراله قیصری (عضو هیات علمی دانشگاه تهران) و دکتر حمید رضا حقیقت (عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز) به عنوان اساتید ناقد به طرح مطالب، نقدها و سوالات خود پرداختند که ارائه کننده کرسی ترویجی، به سوالات و نقدهای ناقدین پاسخ داده و از مطالب خود دفاع کردند.